تبدیل تالاب ها به زمین خاکی - وبلاگ دیتالاین

به گزارش وبلاگ دیتالاین، تالاب های بختگان، طشک و کمجان از تالاب های استان فارس هستند که به علت تغییر اقلیم ، کشاورزی خشک شده اند.

به گزارش وبلاگ دیتالاین،تالاب های بختگان، طشک و کمجان یکی از مهم ترین تالاب های منطقه ها استان فارس هستند که به وسیله سازمان بین المللی حیات پرندگان به عنوان زیستگاه با اهمیت پرندگان ثبت شده و در لیست تالاب های با ارزش کنوانسیون رامسر نیز نهاده شده اند ، منشأ آب این دریاچه رود کر و رودخانه کوچک سیوند است ، سیوند نام روستایی بزرگ و خوش آب و هوا در راستا راه شیراز به اصفهان در میانه راه تخت جمشید به پاسارگاد است.

وسعت بختگان، طشک و کمجان به ترتیب 85000، 41000 و 10000 هکتار برآورد میگردد که در زمان پرآبی، اکوسیستمی بهم پیوسته بوده و مهم ترین کارکردشان شامل مهار گرد و غبار، تنظیم سطح و بهبود کیفیت آب زیرزمینی، جلوگیری از شور شدن اراضی پایین دست، بهبود خُرد اقلیم منطقه، فراوری غذا، کنترل سیلاب، زیستگاه پرندگان مهاجر سیبری و گردشگری است.

در سال 98 نقاش و مجسمه سازی تصمیم گرفت برای نجات دریاچه بختگان، سه روز را در آکواریوم شنا کند.

علی ارواحی متخصص اکوسیستم های تالابی در گفت وگو با وبلاگ دیتالاین، در مورد شرایط تالابهای بختگان، طشک و کمجان گفت: در گذشته بطور میانه سالانه 700 میلیون متر مکعب آب به وسیله رودخانه کر، چشمه گمبان و جریان های سیلابی وارد این تالاب ها میشد. متاسفانه از سال 1386 و در نتیجه احداث سد های درودزن، ملاصدرا و سیوند، عملا جریان هایی که در گذشته باعث تغذیه تالاب های بختگان، طشک و کمجان می شد، کنترل و عمدتا صرف توسعه و مصارف غیر اصولی کشاورزی شد. این مهم باعث شد که این تالاب ها بیش از یک دهه، با شرایط خشکی و کم آبی دست و پنجه نرم نمایند و بختگان نیز در لیست تالاب های در معرض خطر مونترو نهاده شد.

متخصص مدیریت تالابها، سابقه خشک شدن تالاب کمجان را به پیش از احداث سد های سیوند و ملاصدرا مربوط دانست و یادآور شد در دهه 1360، زهکش عمیقی در بستر تالاب ایجاد شد و حدود نیمی از وسعت تالاب به اراضی کشاورزی تغییر کاربری داد و عملا منابع آبی که تا پیش از آن در اختیار تالاب قرار می گرفت، صرف مصارف کشاورزی شد. نکته قابل تامل در تجربه تالاب کمجان، نقش جوامع محلی در مطالبه گری و احیای این اکوسیستم ارزشمند بوده، تا جاییکه اهالی روستای کمجان به تدریج به ضرورت پویایی تالاب پی برده و در سال 1388، بطور خودجوش نسبت به انسداد زهکش و انحراف آب به سمت تالاب اقدام نمودند و حیاتی دوباره (البته ناپایدار) به کمجان بخشیدند.

ارواحی مهم ترین عوامل موثر در تشدید بحران تالاب های بختگان، طشک و کمجان را شامل، احداث سد های درودزن، سیوند و ملاصدرا، نادیده گرفتن حقابه تالاب ها در برنامه منابع و مصارف آب، توسعه کشاورزی بیش از توان حوضه آبریز، تغییر کاربری اراضی تالابی به کشاورزی، توسعه چهار برابری سطح زیرکشت برنج، کاهش بارندگی، بهره برداری غیر مجاز از منابع آب، تغییر کاربری مراتع به اراضی کشاورزی آبی و دیم، تغییر کاربری اراضی دیم به اراضی فاریاب، فرسودگی سیستم انتقال آب شرب و کشاورزی و هدر رفت 30 درصدی آب، بی توجهی به تالاب ها به عنوان کاهنده شدت سیلاب و پذیرنده سرریز آب های سطحی، کم توجهی به عملیات آبخیزداری، کشاورزی سنتی با راندمان پایین مصرف آب، برشمرد .

وی اضافه کرد : سال هاست که اهالی محلی یاری زیادی به احیای دریاچه نموده اند ، جایزه دنیای انرژی از جمله معتبرترین جوایز محیط زیستی است که سالانه به وسیله بنیاد انرژی گلوب اتریش به پروژه های محیط زیستی برتر و برگزدیده از سراسر دنیا اهداء می گردد ، این جایزه سال جاری در قدردانی از یک دهه کوشش برای احیای تالاب کمجان به وسیله سفیر کشور اتریش در ایران به آقای زارع یکی از اهالی روستای کمجان واقع در حوضه آبخیز بختگان اهدا شد ، که این نشان از کوشش بومیان منطقه برای حفظ و احیای دریاچه است.

ارواحی بعلاوه اشاره نمود که در نتیجه چنین توسعه نامتوازنی، علاوه بر کاهش رواناب های سطحی، تشدید تنش آبی، افزایش استحصال آب های زیرزمینی و خشک شدن تالابها، سطح آب زیر زمینی افت سالیانه 50 سانتیمتر را تجربه نموده و بالطبع جهت جریان آب از سمت سفره زیرزمینی به سمت تالاب، معکوس شده است. این مهم به معنای تشدید فرونشست زمین، کویری شدن منطقه، فرسایش بادی، افزایش سیلابها، تخریب ابنیه تاریخی، افت کیفیت آب، انتشار ریزگردها، شنمایندگی بافت خاک، از دست رفتن تنوع زیستی و بعلاوه ناپایداری کشاورزی منطقه است. کما اینکه انجیرستان دیم استهبان که ثمردهی آن برای دهه های متمادی مرهون حیات تالاب و رطوبت نسبی بالای هوا بود، در معرض خشکی نهاده شده و درختان مقاوم به کم آبی و شوری نظیر قیچ در نتیجه انتشار ریزگرد های نمکی، آسیب جدی دیده اند. از دیگر پیغامد های این فرایند می توان به شیوع بیماری ها، افزایش نرخ مهاجرت و بیکاری، حاشیه نشینی، تهدید امنیت غذایی و کاهش عایدی گردشگری، اشاره نمود.

وی در ادامه با اشاره به تصویب برنامه مدیریت تالاب بختگان در سال 1394، عملکرد ستاد احیای تالاب های استان فارس را تا اندازه ای مثبت و البته نه در سطح انتظار، ارزیابی کرد و مهم ترین بفراینداد این ستاد را تصویب حقابه سالیانه تالاب بختگان به اندازه 700 میلیون متر مکعب (شرایط نرمال) و 300 میلیون متر مکعب (شرایط خشکسالی) دانست و یادآور شد که در سال های پر بارش 1398 و 1399، پس از پانزده سال به ترتیب 40 و 55 میلیون مترمکعب از حقابه تالاب بختگان رها شد و هر چند که این میزان، تکاپوی احیای تالاب را نمی داد، اما باعث شد پس از مدت ها شاهد آبگیری موقت بخشی از تالاب های بختگان، طشک و کمجان باشیم. علاوه بر این می توان این مهم را حاصل همکاری بخش های اجرایی و نتیجه مشارکت بهره برداران محلی و مطالبه گری مردم بومی، جوامع مدنی و رسانه ها دانست. بطوریکه در کنار تجربه احیای مردمی تالاب کمجان، قابلیت تعمیم و تکرار در همین تالاب ها و دیگر تالاب های کشور را خواهند داشت.

ارواحی در سرانجام ابراز نگرانی کرد که با توجه به کاهش 50 درصدی بارندگی در سال آبی قبل و پیش بینی بارش کمتر از نرمال در سال آبی جاری، ممکن است مجددا حقابه تالاب های بختگان، طشک و کمجان نادیده گرفته گردد و پیغامد هایی که پیش از این بدان اشاره شد، شدت یابد و چه بسا در اسفندماه 1400، برای بار دیگر شاهد تلفات فلامینگو های مهاجر در تالاب ها باشیم؛ لذا احتیاج است تا با تقویت مشارکت عمومی و انسجام بخشی به تشکل های محلی ناظر بر بهره برداری منابع آب، شرایطی را فراهم آورد که در شرایط خشکسالی نیز بخشی از حقابه تالاب های بختگان، طشک و کمجان تخصیص داده گردد.

وی با تاکید بر زمانبر بودن فرایند احیای تالاب ها و ماهیت فرابخش مدیریت آنها، خاطر نشان کرد که میبایست ضمن آموزش گسترده بهره برداران محلی و پیاده سازی زنجیره ارزش محصولات کم مصرف، نسبت به اصلاح نظام بهره برداری در بخش های شرب، کشاورزی و صنعت متناسب با شرایط اقلیمی و توان حوضه آبریز اقدام نمود و شاخص های راندمان و بهره وری مصارف آب در این بخش ها را بهبود بخشید تا طی یک فرایند تدریجی، شاهد کاهش مصارف آب دیگر بخش ها و افزایش حقابه تخصیصی به تالاب ها باشیم.

انتهای پیغام /