چرا کره جنوبی پول های ملت ایران را پس نمی دهد؟ - وبلاگ دیتالاین

به گزارش وبلاگ دیتالاین، بلوکه شدن ذخایر ارزی ایران در بانک های کره جنوبی موجب طرح این سؤال شده که چرا سئول تا این حد مقید به رعایت تحریم های آمریکاست و آیا امکان پیش بینی چنین وضعیتی با توجه به تجارب قبلی وجود نداشت؟

گروه بین الملل وبلاگ دیتالاین - مهدی پورصفا: ناحیه گانگنام در کلان شهر سئول یکی از گران قیمت ترین و پرآوازه ترین مناطق شهری در سئول و حتی آسیاست. بسیاری از مردم دنیا این منطقه مسکونی را با یک آهنگ کره ای با نام گانگام استایل در سال 2013 شناختند که ظرف تنها چند ساعت نزدیک به یک میلیون بازدید در شبکه یوتیوب داشت. جالب است بدانید یکی از مهم ترین خیابان های این ناحیه که محل استقرار دفاتر شرکت های عظیم فناوری کره جنوبی همچون سامسونگ بوده و هست به نام تهران نامگذاری شده است؛ نشانه ای از حسن روابط دو کشور مهم آسیایی که روابط شان از دهه های 60 و 70 میلادی بنیان گذاشته شده است.

با این حال در طول سال های اخیر بر خلاف نام تهران در سئول، ایران صندلی بسیار نازلی در منظومه روابط خارجی دولت کره جنوبی دارد. رویدادی که مهم ترین نشانه آن مسدود شدن میلیاردها دلار از مبالغ ناشی از فروش نفت است؛ آن هم در میانه بحران اقتصادی ناشی از کرونا که که موجب کسری 10 میلیارد یورویی برای دولت ایران شده است.

کره جنوبی یا پادگان آمریکا در آسیای جنوب شرقی

واقعیت این است که روابط ایران و کره جنوبی صرفنظر از منافع و تضادهای دوجانبه یک متغیر مهم و سرنوشت ساز دیگر هم دارد و آن هم رابطه این دو کشور با ایالات متحده آمریکاست.

واشنگتن برای سئول نه فقط یک متحد جدی بلکه شاید یک قیم غیررسمی در روابط بین المللی است. اساساً دولت فعلی کره جنوبی که در ادبیات سیاسی این کشور به آن جمهوری سوم کره گفته می گردد ماحصل آن چیزی است که در سال های 1945 تا 1948 میلادی با نام دولت نظامی آمریکا در کره جنوبی شناخته می شد.

این تشکیلات نظامی از زمان فروپاشی امپراطوری ژاپن با شکست در جنگ دنیای دوم بر اساس توافق با اتحاد جماهیر شوروی در زیر مدار 38 درجه برپا شد. در ابتدا بنا بود که در نهایت هر دو طرف این خط فرضی به یکدیگر ملحق و یک حاکمیت یکپارچه در سرزمین کره تشکیل گردد، اما اختلافات اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا سرنوشت متفاوتی را برای این سرزمین رقم زد.

اگرچه در سال 1948 یک دولت غی نظامی موسوم به جمهوری اول کره برای برقراری دموکراسی روی کار آمد و بحث خروج آمریکا از کره مطرح شد اما حمله دولت کره شاقتصادی به رهبری کیم ایل سونگ در سال 1950 و دخالت قوای سازمان ملل به رهبری واشنگتن سبب شد تا حضور نظامیان آمریکایی دائمی گردد. در طول جنگ سرد، کره جنوبی محل استقرار نزدیک به 50 هزار نظامی آمریکایی بود.

علاوه بر این نزدیک به یکصد سلاح هسته ای نیز در کره جنوبی مستقر شده بود تا در صورت ضرورت علیه کره شاقتصادی استفاده گردد. با انتها جنگ سرد دولت آمریکا به دلیل کاهش تهدید خطر چین و کره شاقتصادی اقدام به کاهش تعداد سربازان خود کرد و سلاح های اتمی را از پایگاه های خود در کره جنوبی خارج نمود، با این حال هنوز کره جنوبی بعد از ژاپن عظیمترین محل استقرار سربازان آمریکا محسوب می گردد.

علاوه بر این بر اساس توافق نامه نظامی دو کشور دولت کره جنوبی از حق پیگیری جرائم سربازان آمریکایی در کره جنوبی مگر در موارد جدی و حاد آن هم با توافق طرفین صرفنظر نموده است. همچنین بخش عملیات فرماندهی ارتش کره جنوبی به طور کامل تحت نظر فرماندهی ارتش آمریکا در اقیانوس آرام قرار داد.

در طول 60 سال گذشته جرائم فراوانی توسط سربازان آمریکایی در کره جنوبی به خصوص جرایم اخلاقی منجر به اعتراضات فراوانی از سوی مردم کره شده است.

یکی از مهم ترین رسوایی های روی داده در مورد فعالیت های غیر قانونی ارتش آمریکا مربوط به آزمایش سلاح بیولوژیک در خاک کره جنوبی است. این مساله زمانی آشکار شد که ناگهان ارسال محموله ای از خاک آمریکا به پایگاه اوسان در کره جنوبی حاوی باکتری سیاه زخم در سال 2015 به صورت اتفاقی لو رفت. اگرچه آمریکایی ها مدعی فراوری واکسن این باکتری برای سربازان خود بودند اما بعدها و در پی تحقیقات وزارت دفاع کره روشن شد که تا به امروز 15 آژمایش بیولوژیک در خاک کره جنوبی اجرا شده است. این رویداد علاوه بر بازتاب رسانه ای موجب واکنش افکار عمومی به دلیل به خطر انداختن حیات زیستی مردم کره نیز شد.

کره جنوبی پس از تحولات سال 2019 خلیج فارس و تنگه هرمز، تصمیم به اعزام ناوگان نظامی برای امنیت کشتیرانی به خلیج فارس گرفت. این کشور حضور خود را مستقل از ائتلاف دریایی آمریکا اعلام نمود با این حال روشن است که این کشور دقیقاً در جهت منافع امنیتی آمریکا در خلیج فارس حرکت نموده و در کنار آن به دنبال حفظ روابط خود با سایر کشورهای خلیج فارس از جمله امارات و عربستان سعودی هم هست.

کره جنوبی تا کجا در حوزه اقتصادی به آمریکا وابسته است

در کنار این روابط اقتصادی آمریکا و کره جنوبی نیز فوق العاده عمیق و دیرینه است. پس از انتها جنگ کره و در شرایطی که دولت حاکم بر سئول عملاً با ذخیره صفر در حوزه اقتصادی و ارزی روبه رو بود، یاری های آمریکا به آن توانمندی خرید نفت و محصولات کشاورزی را داد. بر اساس داده های موجود میزان یاری های نقدی و غیرنقدی آمریکا به کره جنوبی تا سال 1960 به یک میلیارد دلار می رسید که رقمی بی سابقه در طول تاریخ یاری های این کشور محسوب می شد.

پس از آن نیز آمریکا با بازنگه داشتن بازار خود بر روی محصولات کره ای همچون پوشاک و قطعات الکترونیکی نقش مهمی در شتاب دهی به صنعت کره جنوبی داشت. هم اکنون نیز این روابط علی رغم روی کار آمدن ترامپ با قدرت سابق وجود دارد.

حجم تجارت بین کره جنوبی و آمریکا در سال 2018، 132 میلیارد دلار برآورد شد و این رقم در سال 2019 به 135 میلیارد دلار رسید. صادرات آمریکا به کره جنوبی پس از سال 2016 افزایش یافته است و از 43 میلیارد دلار در سال 2016 به 61 میلیارد دلار در سال 2019 رسید. نکته مهم در این باره تراز مثبت کره جنوبی در مقابل آمریکا است. این تراز مثبت به کره این قابلیت را داده است تا سرمایه گذاری های خود را در نقاط مختلف دنیا توسعه دهد.

البته بخشی از این مازاد تراز تجاری صرف خرید اوراق قرضه آمریکا و پوشاندن کسری بودجه دولت آمریکا می گردد. علاوه بر این بخش مهمی از ذخایر ارزی کره جنوبی نیز بر اساس دلار نگهداری می گردد که در حفظ ارزش دلار با توجه به حجم مبادلات کره جنوبی در دنیا نقش مهمی را ایفا می نماید.

این روابط گسترده پولی و اقتصادی با عضویت آمریکا و کره جنوبی در بسیاری از پیمان نامه های تجاری بین المللی همچون پیمان تجارت آزاد اقیانوس آرام و همچنین سازمان تجارت دنیای تکمیل شده است. دو کشور همچنین به دنبال امضای یک تفاهم نامه تجارت آزاد نیز هستند اما به دلیل مقاومت برنج کاران محلی در مقابل واردات برنج آمریکایی تا به امروز این قرارداد به نقطه نهایی نرسیده است.

در طول دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ و با توجه به مازاد تجاری کره جنوبی واشنگتن تمام کوشش خود را به خرج داده تا بتواند سئول را وادار به پرداخت مبالغ بیشتر به دلیل حضور نظامیان آمریکایی و آن چه حفاظت بیشتر گفته می گردد، نماید که علی رغم مذاکرات گسترده و جدی تا به امروز همچنان این مسئله به مرحله حل و فصل نهایی نرسیده است.

دولت ترامپ چگونه روابط تجاری ایران با سئول را صفر کرد؟

طبیعی است که با چنین حجم گسترده ای از روابط دوجانبه در حوزه های گوناگون، سئول در مقابل فشارهای آمریکا برای قطع واردات نفت از ایران به راحتی کوتاه می آید. جالب اینجاست که این تجربه برای بار اول به دست نیامده و در جریان اوج گیری دور قبلی تحریم های آمریکا در حوزه نفت دقیقاً چنین اتفاقی روی داد.

بر اساس آمارهای اتحادیه تجارت بین المللی کره جنوبی، مجموع تجارت ایران و کره جنوبی در سال 2017 به 17 میلیارد دلار می رسد که پس از وضع شدن تحریم های ثانویه فرایند کاهشی به خود گرفت و در سال 2015 میلادی تنها به 6 میلیارد دلار بالغ شد که تراز تجاری ایران در مقابل کره جنوبی نیز منفی بود.

بعد از مذاکرات هسته ای و به نتیجه رسیدن تفاهم هسته ای موسوم به برجام کلید شروع دوباره روابط تجاری نیز زده شد. ایران در یک حرکت عظیم یک قرار چند میلیارد دلاری برای خرید 8 کشتی کانتینربر از صنایع کشتی سازی هیوندای شروع کرد و متعاقب آن نیز کره جنوبی واردات نفت از ایران را از سر گرفت و حجم روابط تجاری دو طرف به 12 میلیارد دلار در سال 2017 رسید. علی رغم این جهش مهم با خروج دولت ترامپ از برجام و بازگشت دوباره تحریم ها فرایند معکوس دوباره تکرار شد.

بر طبق آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا واردات نفت کره جنوبی از ایران در سال 2019 تقریباً به صفر رسیده است. بر این اساس شیل نفت فراوریی آمریکا از سوی کره جنوبی به عنوان جایگزین نفت ایران برگزیده شد. بر این اساس صادرات نفت آمریکا به سئول از صفر بشکه در سال 2016 به 618 هزار بشکه در سال 2018 رسید. این رقم در سال 2020 به دلیل رکود ناشی از کرونا 552 هزار بشکه بود. به این ترتیب روشن است که واردات نفت ایران از سوی کره جنوبی بلافاصله به سمت صفر میل کرد.

این اتفاق در حوزه صنعت و مبادلات پولی نیز روی داد. کره جنوبی پیش از این علاوه بر حوزه صادرات کالاهای ساخته شده در حوزه توسعه بخش های زیر ساختی ایران نیز حضور جدی داشت. بر طبق داده های اتحادیه تجارت بین المللی کره جنوبی در سال 2017 دو هزار و 671 شرکت کره ای روابط تجاری با ایران داشته اند. پس از تحریم های آمریکا همه این شرکت ها ایران را ترک کردند. در حوزه بانکی 12 بانک ایرانی از جمله بانک ملت، پارسیان، در قالب قرارداد بانک مرکزی وارد همکاری با اگزیم بانک کره جنوبی شدند. پس از تحریم ایران توسط آمریکا، بانک های کره ای همچون ووی بانک، بانک صنعتی کره و اگزیم بانک همکاری خود را با ایران قطع کردند.

این تحریم به قدری سفت و سخت در حوزه پولی و بانکی توسط سئول رعایت شد که با وجود بحران سنگین کرونا این کشور تنها اجازه صادرات نزدیک به 1 میلیون دلار دارو را به ایران صادر کرد و حتی اجازه صادرات پلاستیک مورد احتیاج صنایع دارویی ایران توسط شرکت ال جی نیز توسط آمریکایی ها نیز داده نشد.

چرا دولت ایران از تعامل قبلی خود با دولت کره درس نگرفت؟

بدیهی است که نظر به شرایط فوق، ایران برای پس دریافت اندخته ارزی خود در بانک های کره ای راهی سخت و طولانی را در پیش دارد. همان گونه که بدهی قبلی نیز تنها بر اساس برجام و در قالب فروش کالا به ایران بازگردانده شد و سئول نشان داده است که به هیچ عنوان ریسک زیر پا گذاشتن تحریم های آمریکا را قبول نخواهد کرد.

شاید در این میان، ابهام اصلی اینجا باشد که با توجه به تبعیت تمام عیار دولت کره جنوبی از واشنگتن در موضوع تحریم های ایران که مسبوق به سابقه بوده، چرا صادرات نفت به این کشور بلافاصله در دستورکار دولت نهاده شد و چرا برای تصفیه پول نفت راه چاره دیگری اندیشیده نشد؟ به عبارت دیگر، با آن سابقه کره جنوبی و قطعی بودن وابستگی امنیتی بلکه همه جانبه سئول به واشنگتن، چرا دوباره به این کشور تا این حد اعتماد شد؟

آیا ایران نمی توانست فروش به مشتری دیگری را در دستور کار خود قرار دهد؟ پاسخ به این سئوالات حتماً می تواند گره از بسیاری سئوالات موجود پیرامون ثروت بلوکه شده ایرانیان در بانک های کره را جواب دهد.