تحلیلی بر چالش های تقنینی و نظارتی ساماندهی بچه ها زباله گرد در ایران - وبلاگ دیتالاین

به گزارش وبلاگ دیتالاین، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی به ارائه تحلیلی بر چالش های تقنینی و نظارتی ساماندهی بچه ها زباله گرد در ایران پرداخت.

به گزارش گروه سیاسی وبلاگ دیتالاین، دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی به ارائه تحلیلی بر چالش های تقنینی و نظارتی ساماندهی بچه ها زباله گرد در ایران پرداخت.

محور هایی از این گزارش به توضیح ذیل است:

مدیریت پسماند به عنوان یکی از مهم ترین ارکان مدیریت شهری، پیش تر عمدتاً موضوعی زیست محیطی و مالی تلقی می شد؛ لکن، امروزه با تبدیل شدن به کانون و بستر شکل گیری پدیده نابهنجار و آسیب زایی، چون زباله گردیِ بچه ها، به مثابه مسئله ای اجتماعی و فرهنگی نیز رخ عیان کرده است.

ضرورت پرداختن به موضوع زباله گردی بچه ها زمانی آشکار خواهد شد که شرایط، ابعاد و تبعات گسترده این موضوع در جامعه مورد توجه قرار گیرد. اگرچه بنا به دلایلی، چون حضور اتباعِ غیرقانونی، موقعیت و فعالیتِ پنهانی گاراژ ها و گود های زباله گردی و غیره، آمار دقیق و به روزی از تعداد زباله گرد ها در سطح کشور، در دسترس نیست؛ با این حال، در گزارش شهرداری تهران در سال 1399 تعداد افراد زباله گرد در کشور بالغ بر 14 هزار نفر عنوان شده که حدود 4700 نفر از این افراد که غالباً بچه ها هستند در شهر تهران فعال اند. نکته قابل تأمل در رابطه با آمار فوق حضور 90 درصدی مهاجران غیرقانونی در میان جمعیت زباله گرد کشور است.

محیط ناسالم و ناایمن در کنار شرایط سخت و سخت کار، سلامت جسمی و فرایند رشد بچه ها زباله گرد را به شدت در مخاطره قرار می دهد. بعلاوه، محرومیت از تحصیل و ممانعت از کسب و رشد مهارت های فردی و اجتماعی لازم، بزرگسالی بچه ها زباله گرد را تهدید و دستخوش آسیب می سازد. از طرفی دیگر، حضور ملموس و پرتردد زباله گردان در معابر شهر های کوچک و بزرگ نه تنها امنیت روانی و سلامت عمومی شهروندان را به مخاطره می اندازد؛ بلکه عامل و محملی برای تصویرسازی های رسانه ایِ نادرست و منفی علیه کشور در صحنة بین المللی شده است. از این رو، پرداختن به مقولة بچه ها زباله گرد در کشور امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

حل مسئله زباله گردی بچه ها در ابتدا نیازمند ترسیم و تبیین عوامل و عناصر مؤثر در شکل گیری و تداوم این مسئله است. بر حسب جلسات کارشناسی برگزار شده با ذی مدخلان و گزارشات میدانیِ دریافتی، عنصر اساسی یا به تعبیری بخش اصلی بچه ها زباله گرد را بچه ها اتباع به ویژه آن دسته از مهاجرانی شکل می دهند که به شکل غیرقانونی و از مبادی غیررسمی وارد کشور شده اند. حضور غیررسمی این قشر در کنار سکوت قانون و بی تفاوتی نهاد های مسئول، از اتباع خارجی -به ویژه بچه ها و نوجوانان- نیرویی مقرون به صرفه، پُرکار و فاقد قدرت چانه زنی در مقابل پیمانکاران و سوداگرانِ بازیافت پسماند در سطح کشور ساخته است. پیمانکاران نیز به واسطة دسترسی به نیروی کارِ مقرون به صرفه از میان بچه ها اتباع، الگوی موجود و سنتی جمع آوری و تفکیک زباله را مناسب و سودآور می دانند و در برابر تغییر یا اصلاح آن مقاومت می نمایند.

در واقع، نیروی کار مقرون به صرفه اتباع و الگوی سنتی بازیافت زباله در ایران به یک هم افزایی دو سویه منجر شده و هر کدام شرایط بقاء و بازتولید دیگری را فراهم ساخته و به واسطة ضعف نظارت، سود قابل توجهی را نصیب پیمانکاران این بخش می نماید. پیمانکاران نیز به منظور حفظ سود و منفعت خود به طرق مختلف درصدد حفظ و بازتولید این چرخة معیوب و آسیب زا هستند.

بر این اساس، گزارش حاضر مدعی است حل مسئله زباله گردی بچه ها در گام نخست نیازمند قطع و بریده شدن زنجیره منافع حاصل و حامی فرایند موجود بازیافت زباله است و برای این کار نیازمند اصلاحات ساختاری و ساماندهی اتباع با رویکرد ادغام اجتماعی در کشور هستیم. زیرا، با ساماندهی اتباع و پرهزینه شدن استفاده از این قشر در الگوی ناکارآمد مدیریت پسماند، شرایط جهت تغییر الگوی بازیافت و استفاده از روش های نوین و کم هزینه در این حوزه فراهم خواهد شد.